عوارض کبد چرب چیست و چگونه بروز می‌کند؟ بررسی کامل علائم و درمان

آیا می‌دانید کبد چرب درمان‌نشده می‌تواند حتی بر پوست، مو و خلق‌وخو تاثیر بگذارد؟ بسیاری از افراد تصور می‌کنند که این بیماری تنها به کبد آسیب می‌رساند، اما واقعیت این است که کبد چرب می‌تواند به مرور باعث خستگی مداوم، کاهش انرژی و همچنین مشکلات گوارشی شود. اگر مدتی است احساس خستگی مداوم دارید، ممکن است کبدتان چرب شده باشد. در مراحل اولیه، کبد چرب معمولا علائم مشخصی ندارد، اما با پیشرفت بیماری، نشانه هایی مانند درد شکم، تورم و زردی پوست و چشم‌ها ظاهر شوند.

سوال پر تکرار افرادی که نگران هستند به بیماری کبد چرب دچار شده باشند، این است که «عوارض کبد چرب چیه؟» عوارض کبد چرب تنها محدود به مشکلات کبدی نیست و می‌تواند قلب، کلیه‌ها، سیستم عصبی و حتی سلامت روان افراد را تحت تاثیر قرار دهد. در این مقاله از هویج فیت، با بررسی نشانه های ابتلا به کبد چرب، به دلایل، علائم و عوارض کوتاه مدت و بلند مدت این بیماری و همچنین تاثیرات آن روی پوست، مو، بارداری، کودکان، زنان و مردان می‌پردازیم و درباره انواع درجه بندی این بیماری صحبت می‌کنیم.

نشانه های ابتلا به کبد چرب چیست؟

کبد چرب در ابتدای بیماری معمولا علائمی ندارد، اما به مرور ممکن است علائم زیر در بیماران دیده شود:

• درد شکم
• خستگی
• کاهش وزن
• زردی پوست و چشم
• تورم
• ادرار تیره و مدفوع روشن
• خارش پوست
• گیجی

عوارض کبد چرب در کوتاه مدت

در مراحل اولیه بیماری کبد چرب، بسیاری از افراد هیچ علائم خاصی را احساس نمی‌کنند. البته برخی از مشکلات ممکن است در کوتاه مدت بروز پیدا کنند؛ این علائم معمولا نتیجه بروز التهابات خفیف کبد و اختلال در عملکرد طبیعی سیستم بدن و سیستم ایمنی است. در ادامه به چند مورد از عوارض کبد چرب در کوتاه مدت اشاره می‌کنیم.

۱. کبد چرب و کهیر

کهیر نوعی واکنش پوستی است که به صورت دانه‌ها یا برجستگی‌های قرمز و خارش‌دار ظاهر می‌شود. کبد، مسئول پاک‌سازی سموم از خون است. در افرادی که به کبد چرب مبتلا هستند، به دلیل وجود رسوب چربی، عملکرد کبد ضعیف‌تر است و در نتیجه مواد مضر و سموم به درستی از بدن دفع نمی‌شوند.

این مواد وارد جریان خون شده و ممکن است سیستم ایمنی بدن را تحریک کنند. در نتیجه باعث بروز واکنش‌های حساسیتی و آزاد شدن هیستامین می‌شوند که مسبب ایجاد کهیر روی پوست است. در صورتی که کهیر با زردی پوست یا چشم‌ها، خستگی شدید یا درد شکم همراه بود، باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کرد.

۲. کبد چرب و درد مفاصل

یکی از عوارض کبد چرب در بدن، بروز درد در مفاصل بزرگ مانند زانو، شانه یا کمر است. در این بیماری، تجمع چربی‌های اضافه در کبد، باعث بروز التهاب در کبد می‌شود. در نتیجه ممکن است مواد التهابی آزاد شده، موجب بروز استرس اکسیداتیو شوند که در نتیجه باعث درد مفاصل می‌شوند. همچنین مشکلاتی مانند چاقی و کمبود ویتامین D که در سندروم متابولیک دیده می‌شوند، می‌توانند این درد در مفاصل را تشدید کنند.

۳. آپنه خواب و کبد چرب

آپنه خواب به معنی وقفه تنفسی در خواب است. در آپنه خواب، تنفس فرد حین خواب به طور مکرر متوقف شده و تنفس را برای این افراد دشوار می‌کند. افراد مبتلا به کبد چرب، به خصوص کسانی که از سندروم متابولیک رنج می‌برند، احتمال بیشتری دارد که به این عارضه دچار شوند؛ زیرا به دلیل تجمع چربی‌های زیاد در ناحیه گردن و بالا رفتن سطح هورمون‌های استرس مثل کورتیزول، آپنه خواب در این افراد شدیدتر می‌شود.

در مواردی که علاوه بر علائم کبد چرب، به مشکلاتی مانند خستگی مزمن، خرخر کردن در خواب، بیدار شدن ناگهانی و حتی حرف زدن در خواب دچار هستید، با یک پزشک متخصص مشورت کنید.

عوارض کبد چرب در بلند مدت

در صورتی که بیماری کبد چرب در مراحل اولیه بیماری شناسایی نشود، می‌تواند به تدریج پیشرفت کرده و باعث بروز آسیب‌های بیشتری در بدن شود. این عوارض معمولا بدون علامت بوده اما در بلند مدت ممکن است روی سلامت قلب، کلیه‌ها، استخوان‌ها، خلق و خوی فرد و حتی روی عملکرد مغز بیمار نیز تاثیر بگذارد. در ادامه مهم‌ترین عوارض کبد چرب در بدن را بررسی می‌کنیم.

۱. التهاب کبد (استئاتوهپاتیت غیر الکلی)

استئاتوهپاتیت غیر الکلی (Non-Alcoholic Steatohepatitis) یکی از عوارض کبد چرب است. در صورتی که مقدار بیش از حد چربی در کبد و اطراف آن تجمع کند، فرد به این عارضه دچار می‌شود و سلول‌های کبدی دچار آسیب و تخریب می‌شوند که در صورت عدم درمان، می‌تواند باعث بروز آسیب‌های جدی‌تری مانند نارسایی کبد و سیروز شود. علائم استئاتوهپاتیت غیر الکلی معمولا عبارتند از:

• خستگی
• درد در ناحیه شکمی
• افزایش وزن
• تغییر رنگ دادن مدفوع و ادرار

در حال حاضر دارویی برای درمان این بیماری وجود ندارد اما با تغییر سبک زندگی و مصرف داروهای مخصوص کنترل علائم، می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.

۲. سیروز کبدی

سیروز کبدی مرحله پیشرفته‌تر از استئاتوهپاتیت غیر الکلی بود که بافت سالم کبد به تدریج با بافت اسکار جایگزین می‌شود. بافت اسکار می‌تواند جریان خون از طریق کبد را مسدود کرده و عملکرد کبد را برای پردازش مواد مغذی، هورمون‌ها، داروها و سموم کاهش دهد؛ در نتیجه عملکرد کبد به شدت دچار اختلال می‌شود. برخی از علائم سیروز کبدی عبارتند از:

• زردی
• بروز تورم در شکم (آسیت)
• عروق خونی عنکبوتی
• گیجی
• فراموشی

سیروز کبدی نیز قابل درمان نبوده اما می‌توان با تشخیص به موقع آن، از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرد.

۲. شکم بزرگ و کبد چرب

بزرگ شدن شکم یکی از عوارض کبد چرب است. این مشکل معمولا به دلیل سبک زندگی ناسالم و اختلال در سوخت و ساز بدن ایجاد می‌شود. مهم‌ترین دلایل بزرگ شدن شکم عبارتند از:

• چاقی شکمی: در بیماری کبد چرب، به ویژه زمانی که فرد دچار سندروم متابولیک باشد، کبد نمی‌تواند چربی‌های بدن را به خوبی تجزیه کند؛ در نتیجه بیشتر حجم این چربی‌ها در ناحیه شکمی جمع شده و باعث بزرگ شدن آن می‌شوند.
• تجمع مایعات در شکم (آسیت): در مراحل پیشرفته‌تر بیماری کبد چرب، ممکن است مایعات در شکم جمع شوند که به دلیل کاهش پروتئین‌های خون مانند آلبومین و افزایش فشار در رگ‌های کبد ایجاد می‌شوند. آسیت به طور معمول با علائم زیر همراه باشد:
• احساس سنگینی
• درد و سفتی شکم
• تنگی نفس
• بیرون‌زدگی ناف
• حالت تهوع یا استفراغ

۳. سرطان کبد

زمانی که کبد دچار آسیب‌های جدی شود به طوری که سلول‌های آن مدام به طور غیر قابل کنترلی شروع به تکثیر کنند، سرطان کبد رخ می‌دهد که یکی از عوارض بسیار جدی کبد چرب است.

۴. نارسایی کبد

نارسایی کبد زمانی رخ می‌دهد که دیگر کبد قادر به انجام وظایف حیاتی خود مانند سم‌زدایی و تولید صفرا نباشد. این وضعیت می‌تواند زندگی فرد را تهدید کرده و نیاز به پیوند کبد داشته باشد.

۵. انسفالوپاتی کبد

زمانی که کبد نمی‌تواند سموم را از خون پاک کرده و مواد سمی به ویژه آمونیاک از طریق خون وارد مغز شوند، این اختلال رخ می‌دهد. علائم انسفالوپاتی عبارتند از:

• کاهش هوشیاری
• کاهش تمرکز
• فراموشی
• کما

۶ .عوارض قلبی عروقی کبد چرب

کبد چرب با افزایش چربی خون، فشار خون و دیابت همراه است که این موارد باعث بروز التهاب و آسیب به دیواره عروق می‌شوند. التهاب، روند تنگ و سفت شدن عروق را سریع‌تر کرده و احتمال بروز خطرهایی مانند سکته قلبی، فشار خون بالا و گرفتگی رگ‌ها را افزایش می‌دهند. تجمع چربی کبد، همچنین می‌تواند باعث شود کلسترول بد (LDL) افزایش پیدا کرده و کلسترول خوب (HDL) کاهش پیدا کند که این باعث می‌شود جریان خون به قلب دچار اختلال شده و عارضه قلبی رخ دهد.

۷. دیابت نوع دوم و مقاومت به انسولین

یکی دیگر از عوارض کبد چرب در افرادی که مبتلا به این بیماری هستند، مقاومت به انسولین است که در نهایت می‌تواند منجر به دیابت نوع ۲ شود؛ به همین دلیل، نیمی از مبتلایان کبد چرب به دیابت نوع ۲ نیز مبتلا می‌شوند.

۸. واریس مری و کبد چرب

یکی از عوارض ناشناخته کبد چرب، واریس مری است و زمانی رخ می‌دهد که فشار خون در رگ پورتال افزایش پیدا کند. وظیفه رگ پورتال، انتقال خون دستگاه گوارش به کبد است؛ اما وقتی کبد چرب پیشرفت کند، به دلیل تجمع چربی‌ها و ایجاد بافت اسکار (فیبروز)، مسیر جریان خون تنگ شده و خون مجبور می‌شود از مسیرهای دیگری عبور کند. یکی از این مسیرها، رگ‌های مری هستند؛ در نتیجه رگ‌های مری به مرور بزرگ، نازک و آسیب‌پذیر شده و ممکن است پاره شده و خونریزی کنند. برخی از علائم این عارضه عبارتند از:

• استفراغ خونی
• مدفوع سیاه
• افت شدید فشار خون
• درد قفسه سینه

۹. بیماری مزمن کلیوی (CKD)

کبد چرب با افزایش التهاب و اختلالات متابولیک همراه است و می‌تواند عملکرد کلیه را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

۱۰. کم کاری تیروئید در بیماران کبد چرب

یکی از عوارض کبد چرب، کم کاری تیروئید است که می‌تواند باعث افزایش وزن و چربی خون شود و به پیشرفت کبد چرب کمک کند.

۱۱. پوکی استخوان در بیماران کبد چرب

التهاب و اختلال متابولیسم در کبد چرب می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر پوکی استخوان شود. کمبود ویتامین D نیز در این افراد بسیار شایع است.

۱۲. افسردگی و اضطراب در بیماران کبد چرب

بیماری کبد چرب علاوه بر آسیب‌های جسمی، می‌تواند روی سلامت روان نیز تاثیر بگذارد. التهاب و تغییرات هورمونی به همراه کاهش کیفیت زندگی، زمینه‌ساز اصلی افسردگی و اضطراب در بیماران کبد چرب است.

۱۳. پرکاری و بزرگ شدن طحال

در مراحل پیشرفته کبد چرب و سیروز، فشار خون در رگ پورتال افزایش یافته و باعث بزرگ شدن طحال می‌شود.

عوارض کبد چرب روی پوست

بارزترین عوارض کبد چرب روی پوست، زردی پوست است اما همیشه نشانه به این واضحی ندارد. برخی از عوارض مهم کبد چرب روی پوست عبارتند از:

• زردی پوست و چشم‌ها
• درد و تورم در پوست
• تورم مچ و پا
• خارش شدید پوست
• تیره شدن نواحی خصوصی بدن
• کبودی‌های بی‌دلیل

عوارض کبد چرب روی مو

کبد در تولید پروتئین و ذخیره آهن نقش مهمی دارد؛ این مواد برای رساندن اکسیژن و تغذیه به ریشه مو بسیار ضروری‌اند. وقتی کبد به خاطر بیماری کبد چرب به درستی کار کند، اکسیژن کافی به فولیکول‌های مو نمی‌رسد و در نتیجه موها نازک شده و ریز پیدا می‌کنند.

عوارض کبد چرب در بارداری

کبد چرب در بارداری یک بیماری نادر در زنان باردار است که معمولا در سه‌ماهه سوم دیده می‌شود. علائم این بیماری مانند استفراغ شدید، درد در ناحیه شکم، زردی، سردرد، سرگیجه و خستگی مزمن، به دلیل شباهت با علائم بارداری، معمولا اشتباه گرفته می‌شود و از آن غافل می‌مانند. در صورتی که این عوارض جدی گرفته نشوند ممکن است اتفاقات زیر رخ دهد:

• عوارض برای مادر باردار: نارسایی کلیه و کبد، خونریزی و بروز عفونت‌های شدید
• عوارض برای جنین: زایمان زودرس، نارسایی تنفسی، وزن کم حین تولد و در موارد شدیدتر حتی مرگ داخل رحمی

البته در صورتی که رژیم غذایی مادر کنترل شود و منظم به پزشک مراجعه کند، می‌توان احتمال بروز این عوارض را تا حد زیادی کاهش داد.

عوارض کبد چرب در کودکان

امروز کبد چرب در کودکان به دلایل مختلفی مانند کم‌تحرکی، اضافه وزن و تغذیه ناسالم، بسیار شایع شده است. با مشاهده برخی از علائم این بیماری در کودکان مانند اضافه وزن، خستگی و بی‌حالی، می‌توان جلوی پیشرفت آن را گرفت. برخی از عوارض کبد چرب در کودکان عبارتند از:

• اختلال در رشد
• مشکلات هورمونی
• ضعف سیستم ایمنی
• مشکلات گوارشی
• آپنه خواب
• مشکلات روحی و اجتماعی

عوارض کبد چرب در زنان و مردان

عوارض کبد چرب در مردان و زنان مشابه است و در صورت پیشرفت، می‌تواند موجب بروز التهاب، زخم و سیروز شود. عوارض کبد چرب در زنان، شامل دیابت، فشار خون و مشکلات کلیوی بوده در حالی که در مردان، به دلیل مصرف بیشتر سیگار و الکل، احتمال آسیب شدید کبد و ایجاد بافت اسکار بالاتر است. به طور کلی، درمان نشدن این بیماری می‌تواند عملکرد کبد را به کل کاهش داده و خطر بروز بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر عوارض کبد چرب هستند؟

کبد چرب زمانی خطرناک می‌شود که باعث بروز التهاب یا آسیب جدی به بافت کبد شود. برخی از افراد به دلیل سبک زندگی ناسالم یا شرایط سلامتی خود، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. مانند:

• افراد دچار اضافه وزن
• افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ یا مقاوم به انسولین
• افراد با فشار خون یا چربی خون بالا
• افراد کم‌تحرک
• سابقه خانوادگی کبد چرب
• مصرف مداوم الکل
• زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک
• افرادی مبتلا به آپنه خواب
• سالمندان

بیماری کبد چرب چگونه درجه بندی می‌شود؟

شدت بیماری کبد چرب معمولا به سه درجه تقسیم‌بندی شده که توسط رادیولوژیست و بر اساس میزان چربی و تغییرات بافت کبدی تعیین می‌شود.

کبد چرب درجه ۱ چیست؟

کبد چرب درجه ۱ مرحله اولیه بیماری است. در این مرحله، چربی اضافی در کبد تجمع می‌یابد اما عملکرد آن هنوز مشکلی ندارد و علائم خاصی نیز از خود نشان نمی‌دهد.

عوارض کبد چرب گرید ۱

کبد چرب گرید ۱ بیماری خاموش شناخته شده و با علائم احتمالی زیر همراه است:

• کاهش اشتها
• احساس ناخوشایندی عمومی
• استفراغ
• کاهش وزن
• خستگی

کبد چرب درجه ۲ چیست؟

در این مرحله مقدار چربی تجمع‌یافته در کبد بیشتر شده و احتمال التهاب افزایش می‌یابد. اگر درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی مانند دیابت، فشار خون بالا و آسیب کبدی منجر شود.

علائم مهم کبد چرب درجه ۲ عبارتند از:

• خستگی شدید
• درد در قسمت راست بالای شکم
• تورم شکم
• زردی پوست و چشم‌ها
• قرمزی کف دست
• بزرگ شدن طحال

درمان عوارض بیماری کبد چرب

برای از بین بردن چربی کبد، اصلاح سبک زندگی مهم‌ترین راه است؛ مانند:

• پرهیز از الکل
• کاهش وزن
• رعایت رژیم غذایی برای کبد چرب
• ورزش منظم

در صورت نیاز، مصرف داروهای کنترل دیابت، چربی خون و مصرف ویتامین E زیر نظر پزشک متخصص می‌تواند کمک‌کننده باشد.

جمع‌بندی

کبد چرب درمان‌نشده نه تنها می‌تواند به کبد آسیب برساند، بلکه روی پوست و مو، خلق و خو و عملکرد سایر اندام‌های بدن نیز تاثیر می‌گذارد. با آگاهی از علائم و عوارض کبد چرب در هر مرحله از این بیماری، می‌توان به موقع برای درمان آن اقدام کرد. در صورتی که احساس می‌کنید این علائم در شما وجود دارند، می‌توانید با رعایت رژیم سالم و تحرک روزانه، از پیشرفت کبد چرب جلوگیری کنید.