یکی از شاخص‌های مهم در بررسی سلامت عمومی بدن، شاخص قند خون است. این شاخص نشان می‌دهد که دریافت، مصرف و ذخیره انرژی در بدن به‌درستی در حال انجام است. شاخص قند خون در واقع میزان گلوکز خون را اندازه میگیرد، سلول‌های بدن ما برای ادامه دادن به فعالیت خود به گلوکز نیاز دارند، اما اگر این میزان بیشتر یا کمتر از حد عادی باشد، عملکرد اندام‌های حیاتی بدن مختل خواهد شد.
به همین دلیل حفظ قند خون در بازه طبیعی‌اش اهمیت بسیار زیادی دارد و لازم است که ما محدوده طبیعی این شاخص را بشناسیم تا بتوانیم به‌خوبی آن را پایش کنیم. در این مقاله از هویج فیت به بررسی بازه قند خون نرمال در سنین و شرایط مختلف می‌پردازیم و تلاش خواهیم کرد جوانب مختلف موضوع را بررسی کنیم.
قند خون چیست؟
گلوکز خون که به آن قند خون هم می‌گویند، در واقع سوخت اصلی بدن است و از تجزیه مواد غذایی دریافت شده، به ویژه کربوهیدرات‌ها به دست می‌آید. این سوخت بعد از اینکه توسط روده‌ها جذب شد، وارد جریان خون ما میشود و از طریق هورمون انسولین به سلول‌های بدن انتقال پیدا می‌کند تا انرژی مورد نیاز بدن را تامین نماید.
اگر بدن ما در حالت طبیعی قرار داشته باشد، ترشح انسولین از لوزالمعده به‌درستی صورت می‌پذیرد و قند خون در محدوده‌ای مشخص باقی می‌ماند؛ اما اگر به هر دلیلی بدن ما در حالت طبیعی خودش نباشد، ممکن است میزان قند بالاتر یا پایین‌تر از میزان نرمال برود و انسولین نتواند آن را تنظیم کند. این موضوع باعث بروز علائم و بیماری‌های جدی میشود.
چرا مقدار قند خون اهمیت دارد؟
حال که می‌دانیم قند خون چیست، باید به این سوال پاسخ دهیم که چرا مقدار قند خون اهمیت دارد؟ گفتیم که اگر میزان قند خون ما بالاتر یا پایین‌تر از حد نرمال باشد، ممکن است باعث بروز علائم جدی بیماری شود.
حفظ قند خون نرمال فقط برای جلوگیری از دیابت مهم نیست؛ بلکه برای سلامت عمومی بدن هم حائز اهمیت است؛ زیرا سطح بالای قند خون می‌تواند در بلندمدت باعث آسیب رسیدن به عروق خونی، اعصاب، کلیه‌ها، چشم‌ها و حتی قلب شود. از سوی دیگر اگر قند خون بدن همواره پایین‌تر از حد نرمال باشد، ممکن است عوارضی مثل سرگیجه، ضعف، تعریق، لرزش بدن یا در موارد حاد بی‌هوشی ناگهانی را به دنبال داشته باشد.
به همین دلیل است که حفظ قند خون نرمال از اهمیت زیادی برخوردار است و شناخت محدوده طبیعی قند خون به شما کمک می‌کند تا سلامت متابولیک بدن خود را بهتر کنترل کنید.
محدوده طبیعی قند خون
محدوده قند خون نرمال همیشه ثابت نیست و بستگی به سن، جنسیت و حتی زمان اندازه‌گیری دارد. بازه طبیعی قند خون بر اساس زمان اندازه‌گیری به شرح زیر است:
- قند خون نرمال ناشتا: بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیگرم در دسیلیتر
- قند خون نرمال دو ساعت بعد از خوردن غذا: کمتر از ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر
- قند خون نرمال تصادفی (در هر زمانی از روز): معمولا کمتر از ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر
قند خون نرمال در کودکان و نوجوانان (زیر ۱۸ سال)
برخلاف تصور عموم، ابتلا به دیابت سن خاصی ندارد و کودکان و نوجوانان نیز ممکن است به این عارضه دچار شوند، پس پایش و کنترل قند خون آن‌ها نیز حائز اهمیت است. قند خون نرمال برای افراد زیر هجده سال بر اساس زمان اندازه‌گیری به شرح زیر است:
- ناشتا: بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیگرم در دسیلیتر
- دو ساعت بعد از غذا: زیر ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر
در کودکان مبتلا به دیابت نوع یک، میزان قند کمی باید بالاتر باشد تا خطر افت ناگهانی سطح قند خون کاهش یابد.
قند خون نرمال در بزرگسالان ۱۸ الی ۳۰ سال
میزان قند خون نرمال در سنین جوانی به این شکل است:
- ناشتا: بین ۷۰ الی ۹۹ میلیگرم در دسیلیتر
- دو ساعت بعد از غذا: کمتر از ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر
در افراد بزرگسال اگر قند خون ناشتا بالاتر از ۱۰۰ باشد، نشانه‌ای از پیش دیابت است و باید حتما با پزشک مشورت شود.
مقدار قند خون نرمال و طبیعی در سن ۳۰ سالگی
در سن ۳۰ سالگی، متابولیسم بدن هنوز نسبتا فعال است و بدن همچنان جوان به حساب می‌آید پس مقدار قند خون نرمال در این سن نیز مشابه قند خون نرمال در جوان است:
- ناشتا: بین ۷۰ الی ۹۹ میلیگرم در دسیلیتر
- دو ساعت بعد از غذا: کمتر از ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر
اگر قند خون ناشتا در این افراد بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ باشد، باید به تغذیه و فعالیت بدنی توجه بیشتری گردد و با ترجیحا با یک پزشک مشورت شود تا خطر پیش دیابت کاهش یابد.
مقدار قند خون نرمال و طبیعی در سن ۴۰ سالگی
به مرور زمان، وقتی که سن بالاتر می‌رود، میزان حساسیت بدن به انسولین نیز کمتر میشود، در حدود سن چهل سالگی این حساسیت کاهش یافته اما هنوز بازه قند خون نرمال روزانه مشابه دوره‌های پیشین است، با این حال ممکن است نیاز به پایش قند خون سه ماهه باشد تا تغییرات خاص مشاهده شود.
- ناشتا: بین ۷۰ الی ۹۹ میلیگرم در دسیلیتر
- دو ساعت بعد از غذا: کمتر از ۱۴۰ میلیگرم در دسیلیتر
- HbA1c نرمال (میانگین قند سه ماهه): زیر ۵.۷%
افراد در این سن بهتر است سالانه آزمایش قند خون بدهند تا در صورت بروز مقاومت انسولینی، درمان زودتر آغاز شود.
مقدار قند خون نرمال و طبیعی در سن ۵۰ سالگی
در نزدیکی سن پنجاه سالگی احتمال ابتلا به دیابت نوع دو در بیشترین حد خود است و به همین دلیل نیاز به بررسی و پایش قند خون بیش از هر زمانی است.
- ناشتا: ۷۰ تا ۱۰۰ میلیگرم در دسیلیتر
- بعد از غذا: کمتر از ۱۵۰ میلیگرم در دسیلیتر
- HbA1c نرمال (میانگین قند سه ماهه): زیر ۵.۷%
توصیه میشود افراد بالای ۵۰ سال رژیم کم‌قند، پر فیبر و فعالیت بدنی منظم داشته باشند و در بازه‌های زمانی مشخص قند خون خود را پایش کنند تا مقاومت به انسولین در اسرع وقت تشخیص داده شود.
قند خون نرمال در سن ۶۰ سالگی
در سن شصت سالگی به دلیل اینکه ترشح انسولین کاهش یافته است، ممکن است بازه قند خون نرمال کمی بالاتر از دوره‌های قبلی باشد:
- ناشتا: تا حدود ۱۱۰ میلیگرم در دسیلیتر هنوز طبیعی است.
- بعد از غذا: زیر ۱۶۰ میلیگرم در دسیلیتر مناسب است.
قند خون نرمال در سن ۷۰ سالگی
در سالمندان جلوگیری از افت و کاهش ناگهانی قند خون اهمیت بیشتری دارد و در واقع نگرانی اصلی درباره بالا بودن قند خون نیست افت ناگهانی آن است:
- ناشتا: ۸۰ تا ۱۲۰ میلیگرم در دسیلیتر
- بعد از غذا: کمتر از ۱۶۰ میلیگرم در دسیلیتر
در این سن، پزشکان معمولا محدوده‌ای کمی بالاتر را نرمال در نظر می‌گیرند تا فرد دچار هیپوگلیسمی نشود.
قند خون نرمال بعد از وعده غذایی
همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، میزان قند خون در ساعات مختلف روز متفاوت است و معمولا سطح آن دو ساعت بعد از غذا به بالاترین حد خود می‌رسد و سپس اندک‌اندک کاهش می‌یابد.
قند خون نرمال بعد از صبحانه
صبح‌ها بدن نسبت به انسولین حساس‌تر است. بنابراین قند خون نرمال بعد از صبحانه باید کمتر از ۱۴۰ mg/dl باشد. اگر عدد بالاتر از ۱۶۰ باشد، احتمال مقاومت انسولینی وجود دارد.
قند خون نرمال بعد از ناهار
بعد از ناهار، قند خون معمولا در محدوده‌ی ۱۲۰ تا ۱۵۰ mg/dl طبیعی است؛ زیرا همانطور که گفتیم در این ساعات میزان قند خون بالا می‌رود.
قند خون نرمال بعد از شام
بعد از مصرف شام قند خون به بالاترین حد خود می‌رسد؛ زیرا معمولا در این ساعات فعالیت بدنی کمتر است. با این حال هنوز هم نباید مقدار قند خون نرمال بالاتر از ۱۶۰ باشد.
تفاوت قند خون در افراد دیابتی و غیردیابتی
میزان قند خون نرمال برای افراد دیابتی با افراد غیر دیابتی متفاوت است. در جدول زیر به بررسی تفاوت‌ها می‌پردازیم:
| HbA1c | ۲ ساعت بعد از غذا | قند خون ناشتا | وضعیت |
| <5.7% | <140 | ۷۰–۹۹ | نرمال |
| ۵.۷–۶.۴% | ۱۴۰–۱۹۹ | ۱۰۰–۱۲۵ | پیشدیابت |
| ≥۶.۵% | ≥۲۰۰ | ≥۱۲۶ | دیابت |
عوامل موثر بر سطح قند خون
موثرترین عامل بر سطح خون رژیم غذایی شماست؛ اما عوامل دیگری نیز ممکن است تاثیر گذار باشند، از جمله:
- میزان فعالیت بدنی
- داشتن استرس یا اضطراب
- عوارض برخی داروها (مثل استروئیدها)
- کم‌خوابی زیاد
- تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی یا یائسگی
- ابتلا به بیماری‌های مزمن یا عفونت‌ها
جمع بندی و سوالات متداول
شاخص قند خون یکی از شاخص‌های مهم در پایش سلامت است؛ زیرا اگر مقدار آن بیش از حد بالا یا پایین باشد می‌تواند تاثیرات جبران‌ناپذیری بر سلامت انسان بگذارد. برای کنترل کردن مستمر قند خون ابتدا باید بدانیم که میزان قند خون نرمال در هر سنی چقدر است. البته این عدد تا حد زیادی بستگی به ساعت اندازه‌گیری نیز دارد. به همین دلیل ما در این مقاله تلاش کردیم تا محدوده نرمال قند خون را در شرایط مختلف بررسی کنیم.
قند خون طبیعی در بزرگسالان چقدر باید باشد؟
قند خون یک فرد بزرگسال سالم در حالت ناشتا معمولا بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیگرم بر دسیلیتر است. اگر این عدد بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ باشد، فرد در محدوده پیشدیابت قرار دارد و مقدار ۱۲۶ یا بالاتر در دو نوبت آزمایش به معنای ابتلا به دیابت است. همچنین قند خون دو ساعت پس از غذا باید کمتر از ۱۴۰ میلیگرم بر دسیلیتر باشد تا طبیعی محسوب شود.
مقدار قند خون در سنین مختلف مثل ۳۵ یا ۴۵ سالگی باید چه عددی باشد؟
در افراد ۳۰ تا ۵۰ سال، محدوده قند خون طبیعی تقریبا یکسان است. در این سنین قند خون ناشتا باید بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلیگرم بر دسیلیتر باشد و دو ساعت بعد از غذا نیز معمولا کمتر از ۱۴۰ میلیگرم بر دسیلیتر قرار میگیرد. این اعداد برای ۳۵ و ۴۵ سالگی تفاوت قابل توجهی با هم ندارند.
محدوده قند خون سالم در نوجوانان چقدر است؟
در نوجوانان، قند خون قبل از غذا معمولا بین ۹۰ تا ۱۸۰ میلیگرم بر دسیلیتر قرار دارد و پس از بیدار شدن از خواب عددی بین ۸۰ تا ۱۸۰ طبیعی محسوب میشود. همچنین قند خون دو ساعت بعد از وعده غذایی معمولا باید در محدوده کمتر از حدود ۱۴۰ تا ۱۶۰ میلیگرم بر دسیلیتر باشد.
قند خون چه عددی باشد خطرناک محسوب میشود و نیاز به مراجعه فوری دارد؟
اگر قند خون به عددی بالاتر از ۲۵۰ میلیگرم بر دسیلیتر برسد، خطرناک تلقی میشود و نیاز به بررسی و اقدام سریع وجود دارد. از سوی دیگر، مقادیر کمتر از ۵۰ میلیگرم بر دسیلیتر نیز شرایطی اورژانسی هستند. در صورت بروز علائمی مثل گیجی، تنگی نفس، ضعف شدید یا تهوع نیز مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
میزان قند خون طبیعی دو ساعت بعد از غذا چقدر باید باشد؟
قند خون دو ساعت پس از مصرف غذا اگر کمتر از ۱۴۰ میلیگرم بر دسیلیتر باشد طبیعی است. مقادیر بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ نشانه پیشدیابت هستند و اگر عدد به ۲۰۰ یا بیشتر برسد معمولا به معنای دیابت خواهد بود.
