نوشابه زیرو چیست؟ آیا سرطان زاست؟

تا حالا پیش آمده که پس از یک روز طولانی، هوس یک نوشیدنی گازدار خنک به سرتان بزند، اما همان لحظه صدای وجدان سلامتی‌ شما در ذهنتان بگوید: «نخور، پر از قنده!» دقیقا همین‌جاست که نوشابه‌ زیرو خودش را نشان می‌دهند، بطری براق با شعار وسوسه‌انگیز «بدون شکر، بدون کالری!» اما آیا واقعا این‌طور است؟ در واقع، شیرین‌کننده‌های مصنوعی، مواد افزودنی و طعم‌دهنده‌های شیمیایی‌ که جای شکر را گرفته‌اند، می‌توانند اثراتی داشته باشند که در نگاه اول به چشم نمی‌آیند.

در این مقاله قصد داریم با نگاهی علمی و واقع‌بینانه، ترکیبات نوشابه‌های زیرو را بررسی کنیم و ببینیم که چه تاثیری بر بدن دارند. آیا جایگزینی سالم هستند یا فقط یک وعده خوشمزه بدون کالری؟

مواد تشکیل‌دهنده نوشابه زیرو چیست؟

شاید وقتی یک جرعه نوشابه زیرو می‌نوشید، برایتان این سوال پیش آمده باشد: «این همه طعم، حباب و حس خنکی از کجا می‌آید؟» بیایید با هم کمی دقیق‌تر نگاه کنیم و ببینیم مواد تشکیل دهنده زیرو چیست؟

تفاوت میزان کالری نوشابه زیرو با نوشابه معمولی

نوشابه زیرو، شیرین اما بدون کالری! همان طعم گازدار و آشنا که عاشقش هستید، بدون اینکه حتی یک کالری وارد بدن شود. اگر یک لیوان نوشابه معمولی بخورید، چیزی حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ کالری به برنامه روزانه‌تان اضافه می‌شود؛ اما زیرو با هوشمندی طعم شیرینی را بدون اضافه کردن انرژی به شما می‌رساند.

رازش در شیرین‌کننده‌های مصنوعی نهفته است؛ این ترکیبات طعم شکر را شبیه‌سازی می‌کنند، اما بدن شما آن‌ها را به انرژی تبدیل نمی‌کند. نتیجه؟ همان لذت همیشگی نوشابه، اما بدون نگرانی درباره کالری!

ارزش غذایی نوشابه‌های زیرو و رژیمی

نوشابه زیرو یکی از آن نوشیدنی‌هایی است که همه دوست دارند امتحانش کنند: شیرین، خوش‌طعم و بدون کالری! برای مثال یک قوطی ۳۵۴ میلی‌لیتری کوکاکولای رژیمی شامل این موارد زیر است:

• کالری: صفر
• چربی: صفر
• پروتئین: صفر
• شکر: صفر گرم
• سدیم: حدود ۲٪ نیاز روزانه
• پتاسیم: حدود ۲٪ نیاز روزانه

با این اعداد، طبیعی است که فکر کنیم می‌توانیم بدون نگرانی از وزن و رژیم، از طعم دلنشین نوشابه لذت ببریم. اما وقتی کمی دقیق‌تر نگاه کنیم، داستان فقط به صفر بودن کالری خلاصه نمی‌شود. همان شیرین‌کننده‌های مصنوعی، اسیدها و نگهدارنده‌هایی که طعم و ماندگاری نوشابه را تضمین می‌کنند، می‌توانند اثراتی داشته باشند که زیاد دیده نمی‌شوند؛ از تاثیر روی دندان‌ها و روده گرفته تا اثرات ریز متابولیکی.

آیا نوشابه رژیمی باعث کاهش وزن می‌شود؟

همه ما تبلیغات نوشابه‌های رژیمی و زیرو را دیده‌ایم؛ آن پوسترها و ویدئوهای رنگارنگ که نوید می‌دهند با یک نوشابه می‌توانید هم شیرینی بخورید و هم وزن کم کنید! وسوسه‌کننده است، انگار نوشابه‌ای که در دستتان است راهی برای لاغری باشد.

اما اگر کمی دقیق‌تر نگاه کنیم، می‌بینیم قضیه چندان هم ساده نیست. نوشابه زیرو، هرچند کالری ندارد؛ اما معجزه‌ای برای کاهش وزن نیست! بیشتر این تبلیغات، بازی هوشمندانه بازاریابی‌اند تا واقعیت علمی. در ادامه، با هم نگاهی دقیق‌تر به آنچه پشت این وعده‌های شیرین پنهان است، می‌اندازیم:

افزایش اشتها

جالب اینجاست که نوشابه‌های رژیمی دقیقا برعکس آن چیزی که فکر می‌کنید عمل می‌کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این نوشابه‌ها می‌توانند هورمون‌های گرسنگی را تحریک کنند و حتی عملکرد گیرنده‌های چشایی را تغییر دهند؛ طوری که میل به خوردن غذاهای شیرین و پرکالری بیشتر شود.

هوس برانگیز

شیرین‌کننده‌های مصنوعی که در نوشابه‌های رژیمی و زیرو به کار می‌روند، می‌توانند مغز ما را کمی گول بزنند. وقتی این مواد وارد بدن می‌شوند، مغز فکر می‌کند که قند واقعی مصرف شده و شروع به ترشح هورمون انسولین می‌کند.

اما مشکل اینجاست که قند واقعی وجود ندارد! نتیجه این اختلال؟ حس گرسنگی و هوس شیرینی بیشتر.

دریافت کالری بدون آن‌که متوجه شویم

وقتی روی قوطی نوشابه می‌بینیم «رژیمی» یا «زیرو»، ناخودآگاه دلمان خوش می‌شود که کالری ندارد و می‌توانیم راحت از طعم شیرینش لذت ببریم. اما واقعیت کمی پیچیده‌تر از این حرف‌هاست.

این نوشابه‌ها اغلب حاوی شیرین‌کننده‌هایی مثل آسپارتام هستند. وقتی وارد بدن می‌شوند، بخشی از آن‌ها تجزیه شده و به آمینو اسید و کمی متانول تبدیل می‌شوند؛ یعنی در نهایت مقدار کمی کالری آزاد می‌کنند. برای تولیدکنندگان، این مقدار بسیار ناچیز است و به همین دلیل روی بسته‌بندی می‌نویسند «فاقد کالری»؛ اما فراموش نکنید که بدن ما این کالری‌ها را جذب می‌کند و اگر زیاد بنوشیم، بی‌تأثیر نخواهد بود.

مضرات نوشابه های زیرو یا رژیمی چیست؟

نوشابه‌های رژیمی یا زیرو اگر به اندازه و گاه‌به‌گاه مصرف شوند، مشکلی ایجاد نمی‌کنند. اما این نوشیدنی‌ها یک نکته نهفته دارند: ترکیب کافئین و شیرین‌کننده‌های مصنوعی. حتی مصرف کم آن‌ها هم می‌تواند روی بعضی افراد تأثیر بگذارد، از جمله افزایش خطر بیماری‌های قلبی و کلیوی، تغییر میکروبیوم روده یا خطر ابتلا به پوکی استخوان.

به همین دلیل، بهتر است قبل از اینکه به طور مداوم سراغ نوشابه رژیمی بروید، با مضرات آن‌ آشنا شوید:

۱. افزایش خطر بیماری‌های قلبی

یک مطالعه مشاهداتی نشان داده است که نوشیدنی‌های شیرین‌شده مصنوعی می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را در زنانی که سابقه قبلی بیماری قلبی ندارند، افزایش دهند. به عبارت دیگر، حتی کسانی که فکر می‌کنند سالم هستند، با مصرف مداوم این نوشیدنی‌ها ممکن است سلامت قلبشان تحت تأثیر قرار گیرد.

۲. افزایش خطر بیماری‌های کلیوی

نوشیدن زیاد نوشابه زیرو، می‌تواند فشار زیادی به کلیه‌ها وارد کند. ترکیباتی مثل قند، شیرین‌کننده‌ها و اسید فسفریک باعث افزایش اسیدیته و فشار اسمزی روی کلیه‌ها می‌شوند. اگر این فشار ادامه پیدا کند، با گذشت زمان می‌تواند بافت کلیه را تحت تأثیر قرار دهد و خطر تشکیل سنگ کلیه را بالا ببرد.

۳. تغییر میکروبیوم روده

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌توانند نظم طبیعی باکتری‌های داخل روده را به هم بزنند، همان باکتری‌هایی که به آن‌ها میکروبیوم روده می‌گوییم. این اختلال بیشتر با ساخارین و سوکرالوز دیده شده و می‌تواند روی هضم و سلامت کلی دستگاه گوارش تأثیر بگذارد.

۴. خطر پوکی استخوان

نوشابه‌های رژیمی فسفریک اسید دارند و این امر یعنی بدن شما با هر قوطی کوچک از این نوشیدنی، کمی از ذخیره‌ی کلسیم استخوان‌ها را از دست می‌دهد. این موضوع به مرور باعث می‌شود استخوان‌ها ضعیف‌تر شوند و خطر پوکی استخوان بالا برود، به‌ویژه بعد از میانسالی و برای خانم‌ها.

آیا نوشابه رژیمی سرطان زاست؟

شیرینی نوشابه‌ رژیمی از همان شیرین‌کننده‌های مصنوعی و بدون کالری می‌آید. آسپارتام، یکی از مشهورترین این شیرین‌کننده‌هاست که در نوشابه‌های رژیمی بیشتر از بقیه استفاده می‌شود. سال‌هاست شایعات و نگرانی‌هایی درباره‌ی مضرات احتمالی آسپارتام مطرح شد، و این روزها هم اینترنت پر شده از ادعاهایی که می‌گویند آسپارتام می‌تواند سرطان‌زا باشد.

اما واقعیت کمی پیچیده‌تر است. اگر بخواهیم دقیق‌تر بررسی کنیم که آسپارتام واقعا سرطان‌زا است یا نه، باید نگاه کوتاهی به دسته‌بندی مواد غذایی از نظر خطر سرطان داشته باشیم. انجمن IARC، زیرمجموعه‌ی سازمان جهانی بهداشت، جدول جالبی منتشر کرده که مواد غذایی را براساس میزان سرطان‌زا بودنشان دسته‌بندی می‌کند:

تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که آسپارتام در گروه B۲ قرار گرفته است. اما این نکته را فراموش نکنید: این طبقه‌بندی به این معنا نیست که مواد غذایی گروه B۲ همیشه خطرناک‌تر از گروه A۲ هستند. این طبقه‌بندی تنها نشان می‌دهد که مطالعات کافی روی اثرات بالقوه‌ی سرطان‌زایی آن انجام شده؛ اما هنوز شواهد قطعی برای سرطان‌زا بودن یا نبودن آن در انسان وجود ندارد. به عبارت دیگر، تحقیقات بیشتری لازم است تا بتوام نتیجه‌گیری نهایی داشت.

نوشابه‌ی زیرو مناسب چه کسانی است؟

اگر تا اینجای مطلب همراه ما بوده‌اید، به احتمال زیاد متوجه شده‌اید که نوشابه‌ زیرو بیشتر مناسب کسانی است که می‌خواهند مصرف شکر یا کالری اضافی را کاهش دهند؛ اما هنوز هم به طعم گازدار و شیرین علاقه دارند.

با این حال، این نوشابه به‌عنوان جایگزین کامل آب یا نوشیدنی‌های بسیار سالم‌تر نباید تلقی شود؛ یعنی فکر نکنید چون نوشابه «زیرو» است، آزاد شده‌اید هر چقدر خواستید بخورید!

نوشابه بدون قند لاکیدو چیست؟

لاکیدو یک نوشیدنی لبنی گازدار است که حاوی کلسیم بوده و نسبت به نوشابه‌های معمولی حدود ۴۰٪ قند کمتری دارد. برخلاف بسیاری از نوشابه‌ها که اسید فسفریک دارند، اسید موجود در لاکیدو اسید لاکتیک است و برای بدن چندان مضر نیست.

با این حال، این امر به معنای سالم و بی‌خطر بودن کامل نوشابه زیرو نیست. بسیاری از نوشابه‌های لبنی حاوی رنگ‌های مصنوعی هستند و قند لاکتوز می‌تواند برای افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند، مشکل ایجاد کند. با این حال، برای کسانی که به نوشابه‌های گازدار عادت کرده‌اند، لاکیدو می‌تواند گزینه‌ای بهتر و موقت باشد، به شرطی که مصرف مداوم آن را کاهش دهند تا اثرات منفی احتمالی بر سلامت به حداقل برسد.

چگونه مصرف نوشابه را کم کنیم؟

پس از تمام آن نکاتی که گفتیم، یک چیز روشن شد: نوشابه، چه رژیمی و چه معمولی، بهتر است جایگاهش در برنامه غذایی ما محدود باشد. اما سوال این است، چگونه می‌توانیم مصرف آن را کاهش دهیم؟ برای کمک به شما، چند راهکار ساده و کاربردی آماده کرده‌ایم تا بدون سخت‌گیری زیاد، کمتر به سراغ نوشابه‌های گازدار بروید و سبک زندگی سالم‌تری داشته باشید:

• ترک نوشابه زیرو یا معمولی را قدم به قدم انجام دهید؛ برای مثال مصرف روزانه را به نصف شیشه یا هفته‌ای یک بار کاهش دهید.
• قبل از نوشیدن نوشابه گازدار، از آب گازدار خنک استفاده کنید تا میزان نوشابه کاهش یابد.
• به محض احساس تشنگی، آب خنک و گوارا بنوشید.
• با کاهش مصرف فست‌فودها، مصرف نوشابه نیز کمتر می‌شود.
• به جای نوشابه‌های شیرین، از اسموتی‌ها یا آب‌میوه‌های طبیعی استفاده کنید تا هم طعم دلخواه‌تان حفظ شود و هم سالم باشد.
• اگر به کافئین نوشابه علاقه دارید، می‌توانید آن را با چای جایگزین کنید.

جمع بندی

هر از گاهی یک نوشابه خوردن آسیبی ندارد، چه زیرو باشد چه معمولی. اما مصرف مداوم نوشابه‌ زیرو، حتی بدون قند، مثل بازی با سلامت بدن است. شاید کالری کمی داشته باشد، اما تاثیرات طولانی‌مدت‌ آن روی قلب، مغز، استخوان‌ها و اشتها قابل چشم‌پوشی نیست. بهترین کار؟ برگشتن به نوشیدنی‌های طبیعی و واقعی؛ آب، دمنوش‌ها و عصاره‌های طبیعی که بدن واقعا نیاز دارد.